Yaylı Çalgılar Nelerdir? Yaylı Çalgı İsimleri Nedir?
Yayın tel üzerinde hareket ettirilerek ses oluşturulmasını sağlayan müzik aletleri yaylı çalgılar olarak adlandırılır. Bu çalgıların akor kısmında perde bulunmadığı için öğrenilmeleri gitar, bağlama gibi perdeli enstrümanlara göre daha çok uğraş gerektirebilir. Yaylı enstrümanlar, klasik müzikte ağırlıklı olarak kullanılır ve genelde orkestralarda ön planda yer alırlar. Bununla birlikte halk müziğinde de bu sınıfa giren çalgıların kullanıldığı bilinir. Keman, viyola gibi yaylılar sınıfına giren çalgıların icrasını öğrenmeden önce, yaylı çalgılar olarak tanımlanan enstrümanları sınıflandırmak faydalı olacaktır.
Yaylı Çalgıların Özellikleri Nelerdir?
Keman yaylı çalgı çeşitleri arasında en çok bilinen enstrümandır. İnsan sesine yakın bir tonu olduğu için başta klasik müzik olmak üzere birçok farklı türde kullanılmıştır. Boş rezonans kutusu üzerine dört tel gerilerek ve bu teller uzunca bir sapa bağlanıp akort edilerek oluşturulur. Genellikle “sol, re, la, mi” şeklinde akort edilir ancak farklı türlerde akor dizilimleri değişebilir. Keman, aynı zamanda yaylı çalgılar için bir giriş enstrümanı olarak kabul edilir. Viyola, kontrbas, çello gibi büyük yaylı çalgılardan önce keman öğrenilerek yaylı çalgıların prensipleri daha iyi anlaşılabilir.
Yaylı enstrümanlar denilince akla genellikle klasik müzik gelir. Fakat kullanım alanı yalnızca bu alandan ibaret değildir. Bu çalgılar aynı zamanda halk müziğinde de yaygın olarak kullanılır. Yaylı çalgıların farklı türleri ABD’den Hindistan’a kadar geniş bir coğrafyada, yöresel müzik icrasında görülebilir. Ayrıca caz, new age, rock, metal gibi müzik türlerinde de yaylı enstrümanlara yer verildiğini görebiliriz.
Türk sanat müziği ve türkü icra edilirken kullanılan Türk yaylı çalgıları ise yukarıda bahsedilen enstrüman grubundan farklıdır. Bunların gövde yapıları ve tel düzenekleri keman grubuna göre farklılık gösterir. Yaylı çalgılar olarak bilinen enstrüman grubunu bu şekilde iki gruba ayırabiliriz.
Yaylı Çalgılar Nasıl Çalınır?
Her çalgının farklı bir metodolojisi vardır. Özellikle yaylıları öğrenmek ve bu enstrümanlarda uzmanlaşmak uzun zaman alabilir. Fakat yaylı çalgıları araştırarak temel prensiplerini öğrenebilir ve çalmak için gerekenler hakkında bilgi edinebilirsiniz. Siz de bir çalgı çalmayı öğrenmek için yaylı çalgı fiyatları arasında göz gezdirerek, başlangıç seviyesinde bir enstrüman satın alabilirsiniz.
Yaylı çalgıların prensibi, yayın teller üzerinde kaydırılarak titreştirilmesine (stick-slip-effect) dayanır. Yay veya arşe adı verilen aparat, ağaçtan elde edilen çubuğun iki ucuna at kuyruğunun kıllarından oluşan bir demet bağlanarak yapılır. Sesin kaliteli çıkması için yayın sert bir ağaçtan imal edilmesi ve at kuyruğunun gerilerek bağlanması gerekir. Yayın tutulma biçimi ve açısı enstrümanlara göre değişiklik gösterir.
Yaylı çalgılar ve özellikleri öğrenilerek nasıl çalındıklarına dair fikir edinmek mümkündür. Bu enstrümanlarda, akorlar uzun sap kısmında bulunur. Akor üzerindeki tellere baskı uygulanarak notalar belirlenir ve yay telin gövde kısmında kaydırılır. Tutuş biçimleri enstrümanın türüne, uzunluğuna ve icra tarzına göre değişebilir. Örneğin; Türk halk müziğinde kullanılan tırnak kemane ile kemençenin tutuşu ve akor tarzı birbirine benzer özelliktedir.
Bu çalgıların icra edilme biçiminde de farklılıklar görülebilir. Örnek olarak, kontrbas yaylı bir çalgı olmasına rağmen caz orkestralarında yay kullanılmadan, bas ses çıkarmak için çalınabilir. Ancak genel olarak yaylı çalgılar isimleri ve biçimleri fark etmeksizin benzer biçimde ses çıkarırlar.