Yağ, protein ve karbonhidrat ile beslenmemiz için gerekli olan maddelerden biridir. Doğru kullanıldığı takdirde sağlık açısından birçok faydası bulunan yağlar, yüzlerce farklı çeşide sahiptir. Hayvansal veya bitkisel olarak bulunabilen yağların formları da birbirinden farklıdır. Ayçiçeğinden mısırına, çörek otundan hindistan cevizine kadar neredeyse her bitkinin yağını çıkarmak mümkündür. Aynı zamanda süt gibi hayvansal ürünlerden de yağ elde etmek mümkündür. Bu yağların her biri farklı bir kullanım amacına ve faydaya sahiptir.
Ham maddesine, işlenme türüne ve kullanım amacına göre değişen yüzlerce yağ arasından kendinize uygun olan seçenekleri tercih etmeniz mümkündür. Bazı yağları sağlığınıza katkı sağlamak, kimilerini de lezzetli yemeklerin içinde tüketmek amacıyla kullanabilirsiniz. Bu yağlardan bazılarını ise cildinize bakım yapmak için tercih etmeniz mümkündür.
Yağlar, yemeklerin olmazsa olmaz elementlerindendir. Kızartmalarda, salatalarda, tatlılarda kullanılan yağlar, birbirinden farklıdır. Yağ çeşitlerinden yemeklerde sıklıkla tercih edilenler arasında tereyağı ve ayçiçek yağı vardır. Tereyağı, sütten elde edilen doğal ve sağlıklı bir malzemedir. Dozunda kullanıldığı takdirde hem yemeklere lezzet verir hem de vücuda fayda sağlar. Özellikle pilavlara çok yakışan tereyağı, kahvaltılık tariflerde ve gevrek yapıda olmasını istediğiniz tatlılarda da kullanabileceğiniz bir malzemedir.
Yemeklerde sıklıkla kullanılan bir başka malzeme de sade yağdır. Sade yağ, tereyağının kolesterol gibi birleşimlerinden ayrılmış hâlidir. Tereyağının kaynatılıp üzerindeki tortu ve köpüklerin alınmasıyla elde edilen bu malzeme, nefis baklavaların sırrıdır. Tereyağ kullandığınız hemen her yemekte sade yağ kullanmanız mümkündür.
Yemeklik yağların sık kullanılan diğer bir malzemesi, ayçiçeğidir. Ayçiçeği bitkisinin çekirdeklerinden yani tohumlarından açık sarı renkli bir yağ elde edilir. Tereyağın aksine bu malzeme, sıvı formdadır. Ayçiçek sıvı yağ, yemeklerin %80’inde kullanılır. Hamur işlerinden sulu yemeklere, makarnalardan kızartmalara, dilediğiniz hemen her tarifte sıvı ayçiçek yağını tercih edebilirsiniz.
Ayçiçeği gibi sıvı yağ çeşitleri, kolay kullanım imkânı vermesiyle mutfaklarda sıkça tercih edilir. Aynı zamanda her bölgede birbirinden değişik bitkilerin yetişmesi, farklı sıvı yağların ortaya çıkmasını sağlar. Bu anlamda ülkemiz, bitkisel yağ çeşitliliği bakımından oldukça zengindir. Bitkisel sıvı yağların her birinin farklı bir lezzeti ve aroması vardır. Örneğin Adana çevresinde sıkça yetiştirilen pamuktan da yağ elde edilir. Pamuk yağı, Mersin’in ünlü lezzeti tantuninin gizli malzemesidir.
Başta Karadeniz olmak üzere ülkenin farklı bölgelerinde yetişen mısırdan da özellikle kızartmalarda kullanılan değerli bir yağ elde edilir. Mısırın buğday ruşeyminden elde edildiği için bu malzemeye mısır özü yağı da denir. Mısır yağı, yüksek vitamin içeriğiyle ön plana çıkar. Fırın yemeklerinde, derin kızartma işlemlerinde, atıştırmalık ürünlerde ve sos yapımında mısır yağını tercih etmeniz mümkündür.
Kızartmalarda ve yüksek ısıda yapılan pişirme işlemlerinde yağın yanmaması çok önemlidir. Yağ yanarsa hem zararlı maddeler açığa çıkarır hem de yemeklerde acı bir tat bırakır. Isıya dayanıklı yemeklik yağlar, çoğunlukla işlenmiş ürünlerdir. Avokado, aspir, soya fasulyesi gibi bitkilerden elde edilen yağların rafine versiyonları, çok yüksek ısılara kadar yanmadan dayanabilir.
Katı yağlar da yemekler için tercih edilen malzemelerdir. Yemeklik katı yağ, çoğunlukla margarin olarak bilinir. Bitkisel ve hayvansal ürünlerin karışımından elde edilen margarin, çoğunlukla tereyağın yerine kullanılır. Yüzlerce yağ arasında tamamen bitkisel margarin çeşitleri de mevcuttur. Özellikle börek ve poğaçalarda sıkça kullanılan margarin, sıkı hamurlar hazırlamanıza yardımcı olur. Tart gibi kırılgan olması gereken tarifler için tereyağ, dayanıklı hamurlar için margarin kullanmanız mümkündür.
Yemeklerde tercih edilen malzemelerden bir diğeri doymuş yağlardır. Doğal olarak katı hâlde bulunan bu malzemeler hem hayvanlardan hem de bitkilerden elde edilebilir. Örneğin tereyağ ve türevleri de doymuş yağ olarak adlandırılır. Kuyruk yağı da bu kategoride yer alan malzemelerdendir. Koyun kuyruğundaki yağ dokusundan elde edilen bu besin, kebaplara ve köftelere çok yakışır.
Hindistan cevizi yağı gibi ürünlerin de doygunluğu yüksektir. Hindistan cevizi yağı, aromatik olması sebebiyle özellikle kahvelere eklenir. Bu sayede hem güzel bir tat ve koku verir hem de yağ yakımına yardımcı olur. Bu yağın tatlı ve kahvaltılık tariflerde de tercih edilmesi mümkündür. Bu yağ yiyecek hazırlığının yanı sıra cildi ve saçı nemlendirmek için de sıklıkla yararlanılan bir maddedir.
Akdeniz’in altın değerindeki malzemesi zeytinyağı, son derece lezzetli ve şifalı bir üründür. Sofralara çok yakışan, ot yemeklerinin ve salataların vazgeçilmezi olan zeytinyağı; kokusuyla ayrı, lezzetiyle ayrı büyüler. Üretim tekniklerine göre farklı özelliklere sahip olan zeytinyağının birçok çeşidi bulunur.
En çok tercih edilen zeytinyağı çeşitlerinden biri soğuk sıkımdır. Soğuk sıkım yağ, 27 santigrat derecenin altındaki suyun içinde işlendiği için bu adı alır. Bu işlemden geçirilen malzeme, sızma yağ olarak da bilinir. Hatta “natürel sızma zeytinyağı” kullanımı, oldukça yaygındır. Suyun soğuk olması, zeytinin içindeki besin değerlerinin korunmasına yardımcı olur. Taş baskı zeytinyağı olarak da bilinen bu malzeme, koyu renkli ve yoğun aromalı olmasıyla dikkat çeker. Salata ve mezelere çok yakışan bu ürün, cilde ve saça da son derece faydalıdır.
Zeytinyağını sıcak sıkım olarak da tercih etmeniz mümkündür. 27 santigrat derecenin üstünde gerçekleştirilen işlem, sıcak sıkım olarak adlandırılır. Bu malzemenin soğuk sıkım zeytinyağına göre daha açık renkli ve hafif aromalı olduğunu görebilirsiniz. Zaman zaman sıcak sıkım zeytinyağı natürel sızma ile karıştırılır. Bu karışıma da riviera adı verilir. Hangi teknikle üretilirse üretilsin tüm zeytinyağlarını, yemekler ve kozmetik işlemler için tercih etmeniz mümkündür.
Zeytinden elde edilen bir diğer malzeme çiğ yağdır. Çiğ yağın üretiminde zeytine hiçbir baskı uygulanmaz. Kendiliğinden süzülen zeytinlerden çıkan yağ, çok yüksek oranda besin değerine sahiptir. Bu malzeme; halk arasında zeytin sütü, burun, tekne, kavata yağı olarak da bilinir. Çiğ yağ filtrelenmediğinden berrak bir renkte değildir.
Birbirinden farklı yöntemlerle üretilen zeytinyağının faydaları saymakla bitmez. Zeytinyağı; karaciğeri temizler, sindirimi düzenler, metabolizmayı hızlandırır ve cildi korur. Saç bakımına yönelik olumlu etkileri bulunan zeytinyağı, kan şekeri seviyesini düşürdüğü için diyabet tedavisinde de kullanılır. Kan basıncını düzenleyen zeytinyağı, tansiyon seviyesinin dengede kalmasına yardımcı olur. Stresi azaltmasıyla da bilinen bu sihirli malzeme özellikle sabahları tüketildiğinde gün boyu enerji sağlar.
Yağlar, çok farklı alanlarda ve amaçlarda kullanılabilir. Yemek yapımında kullanılan özel yağlardan biri de fritadır. Adından da anlaşılacağı üzere frita yağ, kızartma işlemi için üretilir. Kızartmalık yağ olan frita, yarı sıvı formdadır. Genellikle büyük imalathanelerde kullanılan frita yağ, büyük tenekelerde satışa sunulur. Frita yağ, kızartmalara altın rengini veren malzemedir. Özellikle patates kızartmaları için tercih edilen bu yağ, yemeklerinizin iştah açıcı görünmesine yardımcı olur.
Yemeklerde ve bakım ürünlerinde kullanılan bir diğer yağ çeşidi ise fındıktan imal edilir. Fındık yağı, yüksek besin değerine sahiptir. Karadeniz bölgesinin önemli ürünlerinden biri olan bu malzeme, açık sarı rengiyle göze çarpar. Fındık yağının özellikle bakım ürünü olarak kullanılmasının sebebi, E vitamini yönünden zengin olmasıdır. Özel aromasıyla dikkat çeken fındık yağı, güçlü bir antioksidandır. İçerdiği vitamin ve mineraller sayesinde bu yağ, kullanıcılara önemli faydalar sağlar.
Aspir yağı da farklı kullanım alanları bulunan, değerli bir malzemedir. Aspir, kuraklığa dayanıklı yerlerde yetişir. Bu bitkiden elde edilen aspir yağının yaygın kullanım alanı, sporcu takviyeleridir. Aspir yağının kilo vermeye yardımcı etkileri bulunur. Isıtılarak tüketilmeye uygun olmayan bu yağ çeşidini soğuk salatalara ekleyebilirsiniz. Bu malzemeyi cildiniz için masaj yağı, saçlarınıza maske olarak kullanabilirsiniz.
Endüstriyel amaçlı kullanılmasıya birçok yağdan ayrılan bir malzeme vardır. Bu malzeme palm yağıdır. Yarı katı formda bulunan palm yağı, bitkisel bir üründür. Palmiye ağacının meyvesinden elde edilir. Bu nedenle palmiye yağı olarak da anılır. Sabundan cilt losyonuna, rujdan bebek bezine birçok farklı ürünün imalatında palm yağından faydalanılır. Dondurulmuş gıdaların, çikolata ve bisküvi gibi ürünlerin içeriğinde de palm yağı ile karşılaşmak mümkündür.
Yağlar, birçok farklı formda kullanıcı karşısına çıkar. Katı ve sıvı formları, yağların yaygın çeşitleridir. Bu çeşitlerin yanı sıra, nispeten yumuşak yapılı olduğu için yarı katı olarak adlandırılan yağ çeşitleri de mevcuttur. Katı yağlar, oda sıcaklığında sert bir formda bulunur. Hayvansal yağlar, katı formlu ürünlere örnek gösterilebilir. Don yağı, parafin gibi ürünler de katı yağlar arasında yer alır. Süt ve cevizden elde edilen yağlar da bu yapıdadır. Doğal olarak katı formda bulunan diğer bir malzeme, doymuş yağlardır. Katı yağların kullanıcıya sunduğu bazı avantajlar olsa da sınırlı tüketimine dikkat etmekte fayda vardır.
Sıvı yağlar, oda sıcaklığındayken akışkan yapıya sahip olan ürünlerdir. Bu ürünler, doymamış yağlar olarak bilinir. Doymamış yağlar da kendi içinde ikiye ayrılır. Çoklu doymamış yağlar; kolesterol seviyesini düşüren, sağlıklı ürünlerdir. Bu yağlar aynı zamanda Omega 3 ve 6 gibi maddeleri aktive eder. Bu nedenle çoklu doymamış yağların kullanımı, sağlık açısından kritik bir önem taşır. Ceviz, mısır, ayçiçeği, kabak çekirdeği, susam ve çeşitli balıklardan elde edilen yağlar, bu malzemeye örnek olarak verilebilir.
Tekli doymamış yağlar da kötü kolesterolü düşürme görevi görür. Aynı zamanda iyi kolesterolü yükselten bu yağlar, kalp sağlığını korur. Tekli doymamış yağlar, çoğunlukla kuru yemişlerde bulunur. Kuru yemişlerin yanı sıra avokado da tekli doymamış yağ bakımından zengindir. Fındık, fıstık, çeşitli tohumlar, pamuk (kanola) gibi ürünlerden elde edilen yağlar, bu malzemeye örnektir. Severek tüketilen zeytinyağı da bu kategoride yer alır.
Kullanım kolaylığı sağlaması amacıyla yağlar, daha farklı formlarda da üretilir. Bu formlar, katı ve sıvı yağlar gibi doğal değildir. Örneğin sprey yağ, bu farklı biçimlerden biridir. Sprey yağlar kendiliğinden oluşmaz. Fabrikalarda özel olarak üretilen bu yağ formunu evde kendiniz de hazırlayabilirsiniz. Bu işlem için bire bir oranında karıştıracağınız sıvı yağı ve suyu, püskürtme başlıklı bir şişeye almanız yeterlidir.
Bu ürünün kullanım amacı, tepsileri ve tavaları daha kolay yağlamaktır. Sprey sayesinde yağlama işlemini hijyenik koşullarda tamamlarsınız. Üstelik bu yöntemle çok daha az yağ harcamış olursunuz. Sprey yağlar hem pratik hem hijyeniktir. Aynı zamanda eşit yağlama yapmanıza ve yemeklerin daha sağlıklı koşullarda pişmesine yardımcı olur.
Her bir yağın kendi yapısına özel bir üretim yöntemi bulunur. Her yağı aynı yöntemle üretmek mümkün değildir. Aynı bitkiden elden edilen yağlar bile üretim aşamasında farklı yöntemlere tabi tutulabilir.
Rafine yağlar, fabrikalarda çeşitli işlemlerden geçer. Bu nedenle işlenmiş yağ adını alırlar. Bu ürünlerin elde edilmesi için yağı çıkarılacak olan malzeme, fabrikaya girer. Nötralizasyon, ağartma, vinterizasyon, deodorizasyon gibi bir dizi işlemden geçtikten sonra bazı asitlerinden arınmış, kokusuz ve köpürmeyen bir yağ olarak çıkar. Bu işlemler sırasında yağın içindeki trigliserit yapısı değiştirilmez. Rafine yağların üretim amacı, kullanım kolaylığı sağlamaktır. Uygulanan işlemler, ham yağları bulanık renginden ve ağır kokusundan arındırır.
Rafine edilmemiş yağlar ise işlenmemiş ürünlerdir. Rafine edilmemiş yağlar, fabrikaya girmez. Geleneksel tarım yöntemleri kullanılarak üretilir. Aynı zamanda rafine edilmemiş yağların bitkisel seçeneklerinde ürünün elde edildiği mahsulün de doğal yöntemlerle yetiştirilmiş olması önemlidir. Örneğin rafine edilmemiş bir ayçiçek yağı için günebakan çiçeklerini ilaçsız yetiştirmek gerekir.
Rafine edilmemiş yağlar, hamdır. Ham yağlar, doğal ürünler oldukları için yoğun bir tada ve aromaya sahiptir. Aynı zamanda besin değerlerinden hiçbir şey kaybetmeyen rafine edilmemiş yağlar, vitamin ve şifa deposudur. Bu ürünler güneşten etkilendikleri için oda sıcaklığında ve doğrudan ışık almayan bir ortamda saklanmalıdır. Katkı maddesi içermediği için hızla bozulabilen bu malzemeyi, az miktarda satın alıp kısa sürede tüketmek önemlidir.
Yağ üretiminde kullanılan diğer bir yöntem ise preslemedir. Preslemede herhangi bir ısıl işlem kullanılmaz. Presleme yağlar, yalnızca mekanik araçlarla elde edilir. Bitkisel yağlar için tercih edilen bu yöntem, hassas bir üretim şeklidir. Presleme işleminde yağı alınacak bitki makineye alınır. Bitkinin tohumu ve diğer bileşenleri ile yağı, birbirinden ayrılır. Yani presleme yalnızca filtreleme ve şişeleme işlemidir. Defne, üzüm çekirdeği, hardal, çörek otu, tatlı badem, hindistan cevizi, chia, keten tohumu, acı kayısı çekirdeği gibi ürünlerden imal edilen yağlar, presleme işlemiyle üretilir.
Yağların üretim aşamasının ardından ambalaj süreci başlar. Her bir yağın ambalajı, yapısına uygun saklama koşullarına göre belirlenir. Örneğin zeytinyağı, laklı teneke ambalajda veya seramik ya da renkli cam şişelerde saklanmalıdır. Özellikle camda saklanacaksa şişe renginin koyu olmasına dikkat etmek gerekir. Hava almaması önemli olan zeytinyağının ağzını sıkıca kapatmakta fayda vardır. 5-6 santigrat derece sıcaklıkta donan zeytinyağı, buzdolabı veya soğuk hava depolarında muhafaza edilmez.
Teneke yağlar, çoğunlukla bitkisel ve sıvı ürünlerdir. Nakliye açısından kolaylık sağladığı için özellikle yüksek gramajlı yağların teneke kutularda satışa sunulduğu görülür. Ayrıca teneke ambalaj, hermetikli olarak kapatılabildiği için gıda maddelerini korur. Koku geçirmeyen, hijyenik saklama koşulları sunan ve gıdaları ışıktan koruyan bu teneke kutuları, kendi mahsulünüzden elde ettiğiniz yağlar için de kullanmanız mümkündür.
Yağ fiyatları; hayvansal veya bitkisel olmasına, tohum cinsine, üretim tekniğine ve daha birçok özelliğine göre değişkenlik gösterir. Yüzlerce yağ çeşidinin tamamının aynı fiyata satılması mümkün değildir. Örneğin ayçiçeği ile zeytinden üretilen yağlar arasında fiyat farkı mevcuttur.
Yağ fiyatlarına etki eden diğer bir unsur, gramajdır. Yağ çeşitleri, kullanım amacına göre 50 ml olabileceği gibi 20 litrelik ambalajda da satışa sunulabilir. Yemeklik yağlar söz konusu olduğunda kalabalık ailelerin sıklıkla tercih ettiği gramaj, 5 litredir. 5 lt yağlar, teneke kutuda veya plastik bidonda satılır. Kullanım sıklığınıza göre değişse de 5 litrelik yağı 1 kez aldığınızda uzun süre tüketebilirsiniz.
Görece az nüfuslu evler için uygun gramaj ise 2 litredir. 2 lt yağı, kızartmalarınız ve yemekleriniz için yeterli bir süre boyunca kullanabilirsiniz. Yağ tüketimini minimum seviyede tutan bireyler, 1 lt yağ çeşitlerini tercih edebilirler. Bu ürünler de tıpkı 2 litrelik yağlar gibi plastik şişelerde satılır. Hızlı tüketilmesi gereken yağları da 1 veya 2 litrelik küçük ambalajlarda satın almanız mümkündür.
İşletme sahipleri, evden catering hizmeti veren bireyler veya yağ tüketimini maksimum seviyeye taşıyan kişiler, daha yüksek gramajlı ürünlere yönelebilirler. Tercihini bu yönde kullanan bireylerin 10 veya 18 lt yağları satın almaları mümkündür. Daha fazla malzemeye ihtiyacı olanlar için 20 litre yağ çeşitleri de mevcuttur. Yüksek gramaja sahip ürünler, çoğu zaman bölünerek satılır. Örneğin 10 lt yağın beşer litrelik iki ambalajla satışa sunulduğu görülebilir.
Tüm bu farklı gramajlar, fiyatlara etki eder. Bu nedenle 10 lt yağ fiyatları, 1 litrelik ürünlerden farklıdır. Trendyol’un geniş ürün yelpazesinde her yemeğe ve damak tadına uygun, farklı yağ çeşitleri mevcuttur. Bu ürünler arasından ihtiyacınıza uygun olan gramajı bulabilirsiniz. Her zevke, kullanım amacına ve bütçeye uygun yağ çeşitlerini güvenle satın alarak hemen tüketmeye başlamanız mümkündür.